5 Tips om studiekeuzestress te verminderen

Studiekeuzestress is de spanning die jongeren of ouders kunnen ervaren omdat er een keuze moet worden gemaakt voor een studie. Dat kan een gezonde (onder controle) spanning zijn, maar het kan ook verlammend werken, je irritatiegrens verhogen, uitstelgedrag aannemen of zelfs lichamelijke klachten opleveren (misselijkheid, hoofdpijn, niet goed genoeg kunnen slapen). En dat hoeft niet nodig te zijn, want iedereen krijgt in zijn leven meerdere keren met keuzedilemma's te maken. De één heeft hier meer moeite mee dan de ander en de ene keuze is moeilijker dan de ander.

Voor alle keuzes geldt: "relativeer". Makkelijk gezegd, maar "hoe dan"?

In mijn vorige blog sprak ik over onderzoeker Schwartz. Hij onderzocht waarom het hebben van "te veel keuzes" je kan verlammen en tegenwerken. Hij zocht echter ook naar manieren om die keuzestress te verminderen. Op basis van zijn onderzoeken, de keuzedilemma's waar ik zelf in mijn leven tegenaan ben gelopen en de keuzedilemma's die ik in de praktijk tegenkom bij jongeren, hierbij een "Tip 5".

1. Je mag kiezen

Omarm het feit dat je mag kiezen en dat je de keuze hebt, want "Wauw! We leven in Nederland":

• Nummer 9 (van de 167 landen) op de ranglijst van meest democratische landen ter wereld, wat betekent we hebben heel wat in te brengen met betrekking tot veel keuzes (dus geen wonder dat wij zo veel keuzedilemma's hebben 😉).
• Nummer 1 voor wat betreft meest gelukkige kinderen in de wereld. Dit komt onder andere vanwege de vrijheid om te kiezen, het feit dat Nederlandse kinderen hun mening mogen vormen en dat er naar hen geluisterd wordt.
• Honderden mooie en goede opleidingen in Nederland; "voor ieder wat wils".

2. Goed is goed

Zoek naar wat goed genoeg is, in plaats van naar wat de allerbeste keuze is. "Ai! We leven in Nederland";

Zoals ik bij het vorige punt beschreef, kunnen we blij zijn dat we in Nederland wonen. Maar al die democratie, die mogelijkheden en dat geluk kunnen ons ook tegenwerken (die keuzeparadox, daarover schreef ik al in mijn vorige blog). Het kan perfectionisme in de hand werken, want we hebben zo veel mogelijkheden in Nederland, dan willen we ook hetgeen het allerbeste bij ons past. In de zoektocht naar de studie die het allerbeste aansluit bij jou als persoon, waar jij je hele leven gelukkig van zal worden, hierin zou je wel eens door kunnen slaan, zodat je niet tevreden bent met "minder". Niet doen, een goede keuze is oké! Natuurlijk, er zijn ook andere goede keuzes, maar je kunt niet alles, je hoeft niet het allerbeste, van "gewoon goed" kun je ook heel blij en gelukkig worden. 

3. Verwachtingenmanagement

Leg je verwachtingen niet te hoog. Geen enkele studie is perfect, iedere studie heeft min en pluspunten, je hebt altijd te maken met leuke en minder leuke vakken. Bij punt 2 spraken we over het perfectionisme dat je in jezelf zoekt. Maar ook het zoeken naar de beste studie, niet doen. Een leuke studie in een minder leuke stad of andersom een leuke stad maar de studie staat iets minder goed aangeschreven. De studie hoeft niet helemaal het perfecte plaatje te zijn. Leg je daar bij neer.

4. Jouw eigen keuze

Focus op je eigen keuze en niet op wat anderen doen, zeggen of van je verwachten.

Bij het maken van een studiekeuze zijn 2 beïnvloedende factoren die, vaak onbewust, een rol kunnen spelen; ouders en de maatschappij.

Ouders

Gelukkig is onze cultuur zodanig dat de meeste ouders hun kinderen het allerbeste gunnen, "tiger moms" en veeleisende vaders, die kennen we niet!? Maar toch, ouders kunnen totaal onbewust bepaalde verwachtingen neerleggen bij hun kinderen. Bijvoorbeeld: als ouder zelf een hbo of universitaire opleiding genoten? Ondanks dat een ouder meestal zegt: "Het maakt mij echt niet uit wat mijn kind gaat doen, als het maar gelukkig is", krijgt een kind in zijn jeugd vaak toch het gevoel dat datzelfde ook van hem/haar verwacht wordt. Door gesprekken die volwassenen met elkaar voeren op een verjaardag over die geweldige promotie, de vele uren die hij/zij werkt, de groei van het bedrijf, de levensstijl die men heeft,...kinderen krijgen vaak meer mee dan dat ouders van bewust zijn. Maar ook een ouder die een praktische opleiding heeft genoten, kan onbewust een negatief beeld meegeven door te spreken over hoge piefen, kantoorvolk, mensen die niet weten wat echt werken is.

Daarnaast ouders die in een bepaalde sector of beroep werkzaam zijn, kunnen ook hier onbewust hun stempel drukken op de verwachting ten aanzien van hun kind. Ouders kennen die bedrijfstak, zijn daar enthousiast (of juist niet) over en hebben bijvoorbeeld niks met een bedrijfstak die ze zelf niet kennen. "Werken in de creatieve sector? Daar is toch geen brood mee te verdienen!" Maar wat als je daar nu als een vis in het water blijkt te zijn?

Maatschappij

We zeggen in Nederland wel dat je met een havo diploma ook heel geschikt bent voor het mbo, met een vwo diploma ook prima naar een hbo kunt, met een vmbo-diploma ook best kunt doorstromen naar het hbo. Toch zie ik in de praktijk vaak jongeren die zich onbewust laten beïnvloeden door de, voor de maatschappij, meest voor de hand liggende keuze; een vmbo-er gaat naar het mbo, een havist naar het hbo en een vwo-er naar de universiteit.

Probeer dit los te laten, het is jouw leven, jouw keuze.

5. Geef je over

Vertrouw erin dat je een goede keuze hebt gemaakt, leg andere keuzes langs je neer. Je kunt jezelf nog je hele leven lang blijven ontwikkelen. Vraag aan een groep 55-jarigen wie nog precies hetzelfde doet als waar hij/zij vroeger voor geleerd heeft en ik durf te wedden dat er maar weinigen zijn die daar "ja ik" op antwoorden. Je maakt nu een keuze en vanuit daar ontwikkel je je ongetwijfeld vroeg of laat “verder door”. Geniet van je keuze, geef je over, leer, ontwikkel je voor dit moment en die toekomst, die kom je later wel tegen.

Al deze tips zijn natuurlijk gemakkelijker gezegd dan gedaan. Maar voor alle tips geldt: denk erover na, probeer je bewust te zijn over wat er allemaal onbewust speelt, dat kan echt zorgen voor een bepaalde berusting en dus minder stress.

Bronnen:

The Economist Intelligence Unit’s Democracy Index, 2020.

Schwartz, B. (2004). The Paradox of Choice.

Unicef children's happiness, 2020.